Is het imposter syndroom of het bedriegersgevoel jou ook niet vreemd? Dat knagende gevoel dat je op een moment zal ontmaskerd worden, dat de buitenwereld zal ontdekken dat je toch niet zo competent bent als gedacht? Lees dan zeker verder, in dit artikel vertel ik je meer over dat beruchte imposter syndroom, wat het is, wie er last van heeft, en wat je er aan kan doen.

Imposter syndroom: symptomen

Mensen die last hebben van het imposter syndroom ervaren gevoelens van ‘intellectuele onechtheid’. Successen, prestaties en complimenten maken ze zich niet eigen, maar kennen ze toe aan externe factoren. Denk aan uitspraken genre: “Ik kreeg die job omdat er toen eigenlijk niet zoveel andere kandidaten waren”, of “Ja, dat project is goed gelukt want ik zat toen in een uitzonderlijke goeie vibe”. Doordat ze hun successen niet internaliseren, zijn mensen met het imposter syndroom bang dat ze elk moment door de mand kunnen vallen.

Imposter syndroom: misverstanden

De term ‘Imposter syndroom’, zou misleidend zijn. Psychologe Jasmine Vergauwe, die met haar vakgenoten van de Universiteit Gent uitgebreid onderzoek deed naar het Imposter syndroom, vermijdt liever deze term omdat het een klinische diagnose impliceert. Je kan er beter naar kijken als een spectrum van ‘imposter neigingen’. De vraag is niet meer: ‘Heb ik wel of niet het imposter syndroom?’, maar wel: ‘Hoe vaak en wanneer ervaar ik imposter gevoelens of neigingen?’. M.a.w.: waar bevind jij je ergens op dat spectrum?.  Het is dus geen psychologisch syndroom, maar wel een set van (jezelf neerhalende) gevoelens’.

Imposter syndroom: wat is het niet?

Er zijn situaties en fases in je leven waar het uiteraard heel normaal is om je onzeker te voelen. Denk maar bv. aan een stage, of bij de start van een nieuwe job. Probeer dus onderscheid te maken tussen imposter gevoelens en normale onzekerheid of gezonde zelfkritiek.

Imposter syndroom: wie heeft er last van?

Eigenlijk is er nog niet zoveel geweten over het imposter syndroom. De meeste onderzoeken gebeurden bij studenten, en niet op de werkplek. Jasmine Vergauwe en haar collega’s voerden wel onderzoek uit in de werkcontext, bij 200 kantoormedewerkers om precies te zijn. Daaruit bleek dat bij ongeveer 20%  sprake is van intense ‘imposter gevoelens’, maar ook dat een veel grotere groep er last van heeft, zij het dan in mindere mate. Het idee dat vooral vrouwen slachtoffer zouden zijn van het imposter syndroom, blijkt ook niet te kloppen.

Oké, maar wie heeft er dan wel het meeste last van?

• Hoogopgeleiden, mensen met een intellectueel uitdagende job;
• Mensen in creatieve beroepen. Waarschijnlijk omdat kunst iets heel persoonlijks en kwetsbaar is (en ook publiek);
• Intelligente mensen met weinig zelfvertrouwen en een perfectionistische aard;
• Voor wie zich herkent in dat perfectionisme: vooral ‘maladaptief’ of neurotisch perfectionisme vormt een probleem. Waar ‘normale’ perfectionisten plezier en trots ervaren wanneer ze iets bereiken, zijn neurotische perfectionisten nooit echt tevreden.

Imposter syndroom: typisch voor creatieve generalisten?

Hoewel ik me helaas niet kan baseren op wetenschappelijk onderzoek, heb ik wel een vermoeden dat creatieve generalisten extra vatbaar zijn voor imposter gevoelens. Enerzijds omdat ze vaker dan gemiddeld ‘opnieuw beginnen’ en aangetrokken worden door nieuwe uitdagingen, anderzijds omdat ze zich vaak vergelijken met hun collega-specialisten en in deze vergelijking het gevoel hebben telkens aan het kortste eind te trekken.

De imposter cyclus

Je zou kunnen denken dat hoe meer je successen verzamelt, hoe meer het imposter syndroom afzwakt. Helaas klopt dat niet. Integendeel zelfs, de imposter gevoelens kunnen zelfs versterken. We spreken dan van de ‘impostor-cyclus’. Die gaat als volgt:

1. De imposter-lijder vreest een bepaalde taak.
2. Hij/zij gaat overdreven hard voorbereiden en werken.
3. Vaak brengt hij/zij dit tot een goed einde, met een gevoel van opluchting als gevolg.
4. Dit gevoel ebt al snel weg en het bedriegersgevoel komt in alle kracht terug.

Imposter syndroom: gevolgen

Het is je wellicht al duidelijk: het imposter syndroom is niet zo onschuldig, toch niet wanneer je het op een intense manier beleeft. Niet alleen is het geen fijn gevoel, maar het beïnvloedt op de duur ook je prestaties. Het kan twee kanten op:

1. Je legt jezelf zo’n grote druk op om toch maar niet ‘ontmaskerd’ te worden, tot je in een burn-out sukkelt.
2. Je gaat net heel erg op veilig spelen en je klein houden, en zodus je potentieel niet benutten. Hier moet je dus uitkijken voor een bore-out.

Imposter syndroom: behandeling

Dat leidt ons natuurlijk tot de volgende vraag: kan je iets doen aan die imposter-gevoelens? Wat onze onderzoekers naar voor dragen als eerste belangrijke buffer is het ervaren van steun op het werk. Volgens mij kan die bestaan uit het creëren van een open bedrijfscultuur, waar fouten maken gestimuleerd wordt en twijfels uiten heel gewoon is. Maar dit kan uiteraard aangevuld worden door ondersteuning via coaching en mentoring.

Gedragstherapie zou ook effectief zijn. Je wordt je bewuster van het irrationele karakter van de impostergedachten en je leert om op een andere manier te denken en je gedag bij te stellen.

Check ons team van coaches als je wil verkennen of één op één begeleiding iets voor jou kan betekenen.

Imposter syndroom: tips

Dit zijn een aantal tips die zowel bij mezelf als bij klanten positieve resultaten opleverden. Een heel aantal zijn gebaseerd op het principe van het ‘omdenken’ en herkaderen:

1. Oefen in zelfcompassie

En neen, dat is niet hetzelfde als ’jezelf een rad voor de ogen draaien’ en ‘alles zomaar goedpraten’ van jezelf. Zelfcompassie is niet voor watjes mensen! Dit is wat Susan David, auteur van ‘Emotionele flexibiliteit’ erover zegt: ‘Mensen met zelfcompassie mikken net zo hoog als zelfkritische mensen. Het verschil is dat mensen met zelfcompassie niet instorten als ze hun doelen niet bereiken.’

2. Stop met vergelijken

Vijand nummer 1 van zelfacceptatie is onze slechte gewoonte om te gaan vergelijken met anderen.
Is het toch sterker dan jezelf, vergelijk dan met iemand die in hetzelfde stadium zit als jij (dus een starter met een starter bv.), en vergelijk hetzelfde ‘materiaal’ (bv. je innerlijke zelf met het innerlijke zelf van iemand anders, of een generalist met een generalist). Anders ben je appelen met peren aan het vergelijken en is de oefening zinloos.

3. Denk niet dat jij uniek bent in je onzekerheden

Ook de anderen doen maar wat en voelen zich daar bij momenten onzeker bij. Vergeet niet: jij hebt zicht op je innerlijke zelf, en je hebt de neiging om dat te gaan vergelijken met wat anderen ‘uiterlijk’ tonen. Two complete different things. Durf daarom je kwetsbaar op te stellen en praat over je imposter gevoel. Je zal verbaasd zijn over hoeveel mensen hier ook last van hebben!

4. Geef anderen het krediet dat ze verdienen

Mensen met imposter gevoelens zijn meestal niet onder de indruk van de positieve feedback van anderen. Er duikt al heel gauw een ‘ja, maar’ op. Maar denk er ook eens zo over na: hebben die andere mensen dan werkelijk zo’n slecht inschattingsvermogen? Of zijn het allemaal zo’n fakers dat ze jou niet ‘de waarheid’ durven zeggen? Best arrogant eigenlijk als je daar zo bij stilstaat.

5. Het gaat eigenlijk niet om jou

Eénmaal gegrepen door de klauwen van het imposter syndroom ben je helemaal opgeslorpt door je eigen ‘ik’. Probeer het ook eens om te draaien: wat heeft jouw omgeving nu van je nodig? Paradoxaal genoeg zal je door te streven naar een ‘perfecte, foutloze ik’ zelden het beste van jezelf geven.

“Humility is not thinking less of yourself it is thinking of yourself less”- Rick Warren

6. Help jezelf te kijken naar de feiten

Zoek naar manieren om jouw vooruitgang en leerproces bij te houden. Zo kan je kijken naar de feiten wanneer jouw gevoelens en overtuigingen de bovenhand nemen.

Imposter syndroom: test jezelf

Voor alle duidelijkheid, dit is geen wetenschappelijke test. Het beschrijft wel belangrijke symptomen van het imposter syndroom. Hoe vaak jij ‘ja’ zegt op de volgende vragen kan je zien als een indicatie van hoeveel jij last hebt van imposter gevoelens:

• Ik heb vaak het gevoel dat ik mijn successen niet verdien.
• Complimenten van anderen lijken niet echt ‘binnen te komen’.
• Wanneer ik iets tot een goed einde breng, zal ik dat zelden linken met mijn capaciteiten en talenten.
• Als anderen vol lof over mij en mijn prestaties spreken, denk ik vaak dat ze het groter maken dan het werkelijk is.
• Ik vrees vaak het moment dat mijn omgeving zal ontdekken dat ik toch niet zo slim/competent ben als zij denken.`

Imposter syndroom: interessante artikels, interviews en onderzoek

• Fear of being exposed: the trait-relatedness of the impostor phenomenon and its relevance in the work context
• https://hbr.org/2015/10/the-personality-traits-that-make-us-feel-like-frauds
• Podcast met Oliver Burkeman

Imposter syndroom: interessante video’s

Ook in deze video wordt benadrukt dat het imposter syndroom geen ziekte of afwijking is, maar een set van gevoelens die iedereen kan ervaren. Wat kan helpen?

• Je bewust zijn van het fenomeen.
• Beseffen dat je niet de enige bent met imposter gevoelens, integendeel!
• Praten over je onzekerheden en twijfels, en anderen de kans geven hetzelfde te doen.

Dit overzichtelijk filmpje overloopt 6 ‘symptomen’ die kunnen wijzen op imposter syndroom:

1. Je bent ervan overtuigd dat je jouw succes niet verdient.
2. Je bent een perfectionist of een uitsteller. Zowl extreem hard je best doen als het uitstellen van een taak tot de laatste moment kunnen een ‘coping mechanisme’ zijn om met je gevoel van incompetentie om te gaan. Succes wordt dan toegekend aan geluk of hard werk.
3. Je bent bang om ‘ontmaskerd’ te worden.
4. Je bent bang om te falen en fouten te maken.
5. Je hebt het nodig om  ‘de beste’ te zijn.
6. Je vergelijkt je continu met anderen.

Omgaan met impostergevoelens: een oefening

Is het toeval, geluk, of kan je ook je eigen aandeel in een prestatie zien?
Ik maakte voor jou een reflectie- en observatieoefening die je zal helpen op een andere manier te kijken naar je realisaties. Je kan hem hieronder downloaden!